Τον Φεβρουάριο του 2014, μια μέρα περπατώντας στην οδό Λαχανά, κάτω από την Παπάφη πρόσεξα ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, ανάμεσα στις πιο σύγχρονες πολυκατοικίες.... Μου φάνηκε παράξενο το γεγονός, ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή αγνοούσα την ύπαρξη του αν και ήταν πολύ κοντά στα μέρη που σύχναζα τα χρόνια της εφηβίας...
Χθες τυχαία, ψάχνοντας κάτι άλλο, είδα ξανά την ανάρτηση που είχα κάνει τότε στην ομάδα ''Άγνωστη Θεσσαλονίκη'' σχετικά με αυτό το κτίριο.
Διαπίστωσα, ότι δεν ήμουν ο μόνος που έχει ασχοληθεί με αυτό και μέσα σε όλα μου κέντρισε το ενδιαφέρον μια δημοσίευση (Απρίλιος 2018) του κ. Ντίνου Παπασπύρου που η γλαφυρότητα της αφήγησης του αλλά και οι φωτογραφίες που παρέθεσε με ταξίδεψαν πολλές δεκαετίες πίσω....
''Όποτε περνούσα τα τελευταία χρόνια από την οδό Παπάφη, κατηφόριζα πάντοτε προς το σπίτι μας από την οδό Λαχανά. Ο λόγος, για να δω έστω και ρημαγμένο, το παλιό πλυντήριο στον αριθμό 13, να κόψω την άνοιξη κανά δυο τσαμπιά γλυτσίνες και το καλοκαίρι να τσιμπολογίσω δυο-τρία σύκα από τις πανώριες συκιές, που κρέμονταν έξω από τα κάγκελα της περίφραξης, όπως κάναμε πιτσιρικάδες. Η Λαχανά ήταν ο μόνος ασφαλτοστρωμένος δρόμος της γειτονιάς, από Παπάφη μέχρι Περδίκα. Χαράς ευαγγέλια για την τσακαλοπαρέα που αλώνιζε ολημερίς την Λαχανά με πατίνια, ποδήλατα και φωνές, προς μεγάλη αγανάκτηση των περιοίκων που δεν μπορούσαν να ησυχάσουν και κάθε τόσο μας κυνηγούσαν. Άσυλο βρίσκαμε μέσα στην αυλή του πλυντηρίου, όπως σήμερα οι γνωστοί άγνωστοι στο πανεπιστήμιο, καθώς μέλος της παρέας ήταν και ο Γιαννάκης, της οικογένειας του πλυντηρίου, που του είχαμε κολλήσει το παρατσούκλι “Πλυντήριο”. Την περασμένη εβδομάδα έκανα το ίδιο δρομολόγιο και μόλις έφθασα στο Πλυντήριο είδα ότι δεν υπήρχε πια το ρημαγμένο κτίσμα. Έβγαλα την φωτογραφική μηχανή και με θλίψη αποτύπωσα τη νέα θλιβερή κατάσταση.
 |
| Απρίλιος 2018.... |
Έχω την τύχη να συγκατοικώ στην ίδια πολυκατοικία με την τελευταία γόνο της οικογένειας του πλυντηρίου την κυρία Πίτσα Χατζηδήμου, παιδική φίλη, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερή μου, που με αποκαλεί αδελφό. Πήγα για να μάθω περισσότερα για την ιστορία του πλυντηρίου και να συμπληρώσω τις δικές μου μνήμες. Μόλις άκουσε ότι το γκρέμισαν έβαλε τα κλάματα, μετά άρχισε να εξιστορεί πράγματα που δεν ήξερα. Ένας επιχειρηματίας από την Άμφισσα ονόματι Γιάννης Αργυρίου, που έμενε Θεσσαλονίκη, είδε μια φωτογραφία της θείας της Κατίνας, την ερωτεύτηκε και ήθελε να την παντρευτεί. Οι τέσσερις αδελφές, Κατίνα, Ευανθία, Λουκία και Άνδρο, η μητέρα της Πίτσας, έμεναν με τους γονείς τους στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης και το επίθετό τους ήταν Φενερλή. Οι γονείς τους δεν άφησαν την Κατίνα να έρθει μόνη στην Θεσσαλονίκη και το 1924 πήραν το πλοίο “Αρχιπέλαγος” και ήρθαν όλοι μαζί με την προοπτική να ξαναγυρίσουν, πράγμα όμως που δεν έγινε και εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Θεσσαλονίκη. Η Κατίνα παντρεύτηκε τον Αργυρίου, όπως και οι άλλες αδελφές άλλους Σαλονικιούς. Στα μέσα του ’ 20 ο Αργυρίου αγόρασε το οικόπεδο στην Λαχανά 13 και άρχισε να χτίζει ένα διόροφο, τον επάνω όροφο για κατοικία και το ισόγειο για επαγγελματικό πλυντήριο, “εργοστάσιο” το έλεγε.
 |
| Οδός Λαχανά μπροστά στην αυλή του ''Πλυντηρίου'' |
Εδώ παραθέτω τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του οικοδομήματος, όπως τα περιγράφει ο φίλος Νίκος Καραγιάννης σε παλαιότερο σημείωμά του “Κτίριο σε κίνδυνο, Λαχανά 13 Θεσσαλονίκη:
"Κατασκευασμένο με εμφανείς επιρροές της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, το κτήριο αποπνέει την αίγλη και το κύρος των πρώτων ιδιοκτητών.Το κατασκευαστικό του σύστημα είναι χαρακτηριστικό δείγμα της εποχής και τα επιμέρους μορφολογικά του στοιχεία μεταφέρουν την αισθητική του Αρτ Ντεκό στον πυκνοδομημένο από άχαρες πολυκατοικίες, σημερινό ιστό της περιοχής. Εισαγόμενα τσιμεντοπλακίδια από την Ιταλία, περίτεχνα μεταλλικά στοιχεία και ανάγλυφα γύψινα διακοσμητικά συνθέτουν μαζί με άλλα υλικά το πολυτελές οικιακό περιβάλλον. Πέραν όμως από το ίδιο το κτήριο, ο κήπος του κατείχε επίσης ιδιαίτερη θέση στη συνείδηση των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, τόσο για το μεγάλο του μέγεθος, όσο και για την φροντίδα της φύτευσης του.”
Η Πίτσα συνέχισε την διήγησή της. Τότε στην Θεσσαλονίκη υπήρχε ένα μόνο επαγγελματικό πλυντήριο εκτός πόλεως ιδιοκτησίας Εβραίου. Ο Αργυρίου εξόπλισε το πλυντήριο με σύγχρονα μηχανήματα, όλα εισαγωγής, οκτώ μεγάλους κάδους πλυντηρίου, κλιβάνους, στεγνωτήρια και σιδερωτήρια. Επίσης για τις ανάγκες λειτουργίας του είχε μια δεξαμενή μαζούτ και μια νερού. Στο πλυντήριο εργάζονταν όλες οι αδελφές, τα παιδιά τους και πολλοί εργάτες. Ο Αργυρίου χτυπούσε στους διαγωνισμούς και έπαιρνε όλες τις μεγάλες δουλειές Γ΄Σ.Σ., 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, Ξενοδοχεία, Εστιατόρια, όπως το πολύ γνωστό “Στρατής”. Το άλλο πλυντήριο του Εβραίου αναγκάστηκε να κλείσει αφού έχασε όλους τους μεγάλους πελάτες από την δραστηριότητα του Αργυρίου.
Στην κατοχή (1941) το πλυντήριο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς, για να καλύπτει τις ανάγκες των κατοχικών στρατευμάτων.Το θετικό που θυμάται είναι ότι τρεις μέρες πριν οι Γερμανοί εγκαταλείψουν την Θεσσαλονίκη και φυσικά το πλυντήριο, 27.10.1944, τους ειδοποίησαν να γυρίσουν στο κτίσμα επειδή φοβούνταν ότι μόλις το άφηναν θα λεηλατούνταν, όπως έγινε και με άλλα κτίρια που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί φεύγοντας.
Το 1953 πεθαίνει ξαφνικά η γυναίκα του Αργυρίου Κατίνα, που ήταν και νουνά της Πίτσας. Το πλυντήριο συνέχισε να λειτουργεί, “σε σας θα το αφήσω” έλεγε στην οικογένεια ο Αργυρίου, όμως διαθήκη δεν είχε κάνει “έχουμε καιρό” επέμενε. Όμως το 1955 πεθαίνει και αυτός ξαφνικά, ειδοποιήθηκαν 18 ανίψια του, κληρονόμοι, που έμεναν στην Άμφισσα, ήρθαν στη κηδεία και ανέλαβαν αυτά το πλυντήριο. Όμως δεν μπόρεσαν να το διαχειριστούν και έκλεισε τότε οριστικά. Τα μηχανήματά του εκποιήθηκαν, άγνωστο πότε και από ποιους.
Συνεχίζω εγώ: Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, το ακίνητο δεσμεύεται από τον Δήμο και τελικά απαλλοτριώνεται. Λέγεται ότι προορίζεται για ανέγερση νηπιαγωγείου. Μακάρι, ας γεμίσει με χαρούμενες παιδικές φωνές ο χώρος πάλι όπως οι δικές μας όταν ήμασταν πιτσιρικάδες και κλεινόμασταν στην αυλή του πλυντηρίου για άσυλο.''
Συνεχίζοντας ο κ. Παπασπύρου αναφέρει:
''Όταν η συγκάτοικος Πίτσα Χατζηδήμου, τελευταία απόγονος της οικογένειας που διαχειρίστηκε το παλιό πλυντήριο στην οδό Λαχανά 13, μου έδωσε μια φωτογραφία που εικονίζεται στο μπαλκόνι του πλυντηρίου με την φίλη της Σοφούλα Βουτσινά, μου είπε ότι η τελευταία έχει πολύ φωτογραφικό υλικό από την γειτονιά μας. Χθες είχα την χαρά να συναντήσω την Σοφούλα Βουτσινά, πολύ καλοστεκούμενη παρά τα 84 της. Άρχισε να μου διηγείται πολλά για την περιοχή του λάκκου, αλλά κυρίως μου έδωσε μια φωτογραφία την εικόνα της οποίας είχα στην μνήμη από τα παιδικά μου βιώματα γιατί καθημερινά παίζαμε εκεί, αλλά μου έλειπε η φωτογραφία (πού φωτογραφίες σε εκείνους τους δύσκολους καιρούς, 1943). Η Σοφούλα έμενε στην οδό Ιωαννίνων 1, πάνω στον λάκκο, και κάθε μέρα βοσκούσε το αρνάκι της στον λάκκο. Εκεί έπιασε φιλίες με έναν καλοκάγαθο Γερμανό, τον Γιόχαν. Υπηρετούσε στο το 50ο Σύνταγμα απέναντι, που στην κατοχή είχε γίνει στρατόπεδο των δυνάμεων κατοχής. Συναντήσεις καθημερινές, της έφερνε γλυκά και τρόφιμα, εκείνη του μάθαινε Ελληνικά και εκείνος Γερμανικά. Όταν μπορούσαν πια και συνεννοούνταν, της είπε ότι του θύμιζε το κοριτσάκι του στην Γερμανία.
 |
| 1943 |
Τώρα η τοπογραφία (δική μου): Το πέτρινο γεφυράκι, που φαίνεται στην φωτογραφία, είναι η προέκταση της οδού Ιωαννίνων μέσα στον λάκκο. Το θυμάμαι πολύ καλά γιατί εκεί παίζαμε καθημερινά. Όμως, οι κατεβασιές των νερών του λάκκου δεν περνούσαν κάτω από το γεφυράκι, ίσως παλιά να συνέβαινε, αλλά το παρέκαμπταν επειδή προφανώς αργότερα βρήκαν πιο πρόσφορο και διαβρωμένο το παραδιπλανό έδαφος.
Ευχαριστώ θερμά την Σοφούλα Βουτσινά που με την φωτογραφία και τις διηγήσεις της ζωντάνεψε τις δικές μου μνήμες και έβαλε ακόμη μια ψηφίδα στην ιστορία του λάκκου. Επίσης στον φίλο Νίκο Καραγιάννη, αρχιτέκτονα, για τις πληροφορίες για
την αρχιτεκτονική δομή του κτίσματος, καθώς και τις δικές του
φωτογραφίες από το εξωτερικό και εσωτερικό μέρος του.''
Μερικές φωτογραφίες ακόμη, λίγο καιρό πριν την κατεδάφιση του.....
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
 |
| Φωτ. Νίκος Καραγιάννης |
Εγώ από τη πλευρά μου θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Παπασπύρου για την προθυμία του να μου παράσχει όποια πληροφορία και βοήθεια χρειαστώ.
Θα κλείσω με ένα πολύ ενδιαφέρον
βίντεο, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού που ο κ. Παπασπύρου αφηγείται μνήμες από την γειτονιά του (Λεωφόρος Στρατού, Πεδίο Άρεως, Καυταζόγλου, Ν. Ζέρβα)
Κωνσταντίνος Πέγκος
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου