Το πρόβλημα της παράνομης στάθμευσης συνδέεται, τόσο με τον ελλιπή ή πλημμελή αστυνομικό έλεγχο, όσο και με την έλλειψη χώρων και πολιτικής στάθμευσης και ολοκληρωμένης πολιτικής μεταφορών. Η απουσία μέριμνας της Διοίκησης σχετικά με την εκ των προτέρων χωροθέτηση, κατά την εκπόνηση του σχεδίου πόλης, δημόσιων σταθμών αυτοκινήτων, ή έλλειψη θεσμοθετημένων αξιολογικών κριτηρίων σχετικά την οριοθέτηση του χώρου εγκατάστασης ιδιωτικών σταθμών αυτοκινήτων, το είδος και τον αριθμό των προσφερομένων θέσεων, όπως επίσης και οι πεζοδρομήσεις του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης και των υπολοίπων περιοχών, όπως και η κατασκευή λεωφορειολωρίδων, χωρίς να συνοδεύονται σε όλες τις περιπτώσεις από ολοκληρωμένες συγκοινωνιακές μελέτες για τη διευθέτηση των κυκλοφοριακών ροών και τη στάθμευση των οχημάτων, ή την προηγούμενη εκπόνηση εμπεριστατωμένων μελετών εκτίμησης των περιβαλλοντικών και οικονομικών επιπτώσεων, σε συνδυασμό με την ελλιπή αστυνόμευση και την αδυναμία των μέσων μαζικής μεταφοράς να αναλάβουν μέρος του υπάρχοντος κυκλοφοριακού φόρτου προς την πεζοδρομημένη περιοχή, έχουν οδηγήσει στον εκφυλισμό του χώρου των πεζών σε χώρο παράνομης στάθμευσης.
Ενδεικτικά αναφέρονται κάτωθι οι ακόλουθες περιπτώσεις παράνομης στάθμευσης:
- Στάθμευση οχημάτων επί οδών
Οι καθυστερήσεις που προκαλούνται εξαιτίας των ελιγμών που απαιτούνται για τη στάθμευση στις παράνομες θέσεις και η επερχόμενη μείωση του πλάτους των χρησιμοποιούμενων οδών δυσχεραίνουν ουσιωδώς την ομαλή κυκλοφορία των επερχόμενων οχημάτων, μειώνοντας την κυκλοφοριακή ικανότητα της οδού.
- Στάθμευση οχημάτων επί πεζοδρομίων και πεζοδρόμων
Η κατάληψη της επιφάνειας των πεζοδρομίων και των πεζοδρόμων, αναγκάζει σε πολλές περιπτώσεις τους πεζούς να χρησιμοποιούν το οδόστρωμα, αυξάνοντας την πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος.
- Στάθμευση οχημάτων στις διαβάσεις πεζών και τις γωνίες των οικοδομικών τετραγώνων
Στην προκειμένη περίπτωση - πέραν του ότι οι πεζοί εξαναγκάζονται να χρησιμοποιούν το οδόστρωμα θέτοντας σε κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα - υφίσταται αυξημένη πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος καθότι δυσχεραίνεται η ορατότητα των οδηγών οχημάτων που εισέρχονται στις διασταυρώσεις. Σημειωτέον ότι παρακωλύεται η πρόσβαση των ΑμεΑ όταν τα οχήματα σταθμεύουν έμπροσθεν ή επί των διαμορφωμένων ραμπών.
Η ενασχόληση της Δημοτικής Αστυνομίας, επέφερε τη σημαντική αύξηση των ελέγχων όχι όμως και την αποτελεσματική διαχείριση του ανωτέρω προβλήματος. Το σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης του Δήμου Θεσσαλονίκης, στις περιοχές που καταλαμβάνει, συγκεντρώνει τις προσδοκίες όλων για την επίλυση των παραπάνω. Στις λοιπές περιοχές, οι ανωτέρω επισημάνσεις παραμένουν επίκαιρες.
ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΣΕΩΝ ΠΕΖΩΝ
Πλην της παντελούς, σε ορισμένες περιπτώσεις, απουσίας πεζοδρομίου, η ούτως ή άλλως περιορισμένη επιφάνεια τόσο των υφιστάμενων όσο και των κατασκευαζόμενων πεζοδρομίων –σημειωτέον ότι το μικρό πλάτος αυτών προβλεπόταν ή προβλέπεται στο πλαίσιο του πολεοδομικού σχεδιασμού- μειώνεται σημαντικά, είτε εξαιτίας τοποθέτησης επ’ αυτών διαφόρων εμποδίων ή εγκαταστάσεων, είτε εξαιτίας διαπλάτυνσης του οδοστρώματος, ειδικά στις διασταυρώσεις. Συγκεκριμένα έχουν εντοπισθεί οι ακόλουθες περιπτώσεις:
- Η κατάληψη τμήματος οδοστρώματος και πεζοδρομίων από ιδιοκτήτες ή υπευθύνους σταθμών αυτοκινήτων, πρατηρίων βενζίνης, συνεργείων αυτοκινήτων και λοιπών επιχειρήσεων για την εξυπηρέτηση των πελατών τους.
- Η κατάληψη πεζοδρομίων από τον μηχανοκίνητο εξοπλισμό επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας.
- Η κατασκευή σκαλοπατιών επί πεζοδρομίων για την εξασφάλιση πρόσβασης σε οικίες.
Σύμφωνα με το άρθρο 19 παρ. 2 του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ν. 1577/85)
«έξω από τη ρυμοτομική γραμμή απαγορεύεται να κατασκευάζονται σκαλοπάτια για την εξυπηρέτηση των κτιρίων. Κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατή η κατασκευή τους, ύστερα από άδεια του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, αν μετά την ανέγερση του κτιρίου έχει μεταβληθεί η υψομετρική στάθμη του δρόμου.» Κατά την περίπτωση εφαρμογής της εξαίρεσης του κανόνα, θεωρούμε ότι θα πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα τροποποιήσεως του πεζοδρομίου κατά τρόπο που θα διασφαλίζει επαρκή χώρο για την κίνηση των πεζών. Επίσης, δοθέντος ότι παρατηρείται συχνά η αυθαίρετη κατασκευή σκαλοπατιών για την εξυπηρέτηση υπογείων που έχουν παράνομα μετατραπεί σε χώρους κύριας χρήσης, θα πρέπει να ελέγχεται από τις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες, κατά την τυχόν μεταγενέστερη νομιμοποίηση της αλλαγής χρήσης, ο τρόπος με τον οποίο εξασφαλίζεται η πρόσβαση στους χώρους αυτούς.
- Η ανορθολογική τοποθέτηση στύλων ΔEH, κολόνων φωτισμού, κολόνων καμερών παρακολούθησης της κυκλοφορίας οχημάτων ή για λόγους ασφαλείας, KAΦAO ή συναφών εγκαταστάσεων δικτύων κοινής ωφέλειας, σηματοδοτών, πινακίδων σήμανσης, διαφημιστικών πινακίδων ή εγκαταστάσεων για την τοποθέτηση διαφημιστικών αφισών, στάσεων λεωφορείων, κουβουκλίων φρουρών κατοικιών ή δημοσίων υπηρεσιών ή ξένων αποστολών, ή υπευθύνων κίνησης λεωφορείων, κάδων απορριμμάτων, ζαρντινιέρων, γλαστρών, μπαρών που εμποδίζουν την πρόσβαση οχημάτων μπροστά από εισόδους χώρων στάθμευσης οχημάτων ή διόδους πολυκατοικιών και άλλων κτιρίων, κ.λπ.
Κατά τη τοποθέτηση των παραπάνω κατασκευών ή εγκαταστάσεων δεν λαμβάνεται, ιδίως, υπόψη το πλάτος του πεζοδρομίου και η υφισταμένη επ’ αυτού κατάσταση (ενν. η ύπαρξη άλλων κατασκευών ή εγκαταστάσεων) με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται σημαντικά, εξαιτίας της υπερσυγκεντρώσεως αυτών, ο χώρος που αντιστοιχεί στους πεζούς και να καθίσταται μη λειτουργικός και ενίοτε απροσπέλαστος.
Οι πινακίδες σήμανσης, όπως και οι διαφημιστικές πινακίδες και επιγραφές, συχνά τοποθετούνται κατά παράβαση του επιβαλλόμενου ελεύθερου ύψους όδευσης πεζών, και ορισμένες φορές μάλιστα και επί του οδοστρώματος. Επίσης, οι κατασκευασθείσες σε μικρού πλάτους πεζοδρόμια στάσεις λεωφορείων έχουν τμήματα εγκάρσια στον άξονα του δρόμου, που καλύπτουν σχεδόν όλο το πλάτος του πεζοδρομίου, ενώ οι κάδοι απορριμμάτων τοποθετούνται σε εσοχή του πεζοδρομίου, χωρίς όμως να εξετάζεται προηγουμένως αν το εναπομείναν πλάτος ικανοποιεί τις ανάγκες στοιχειώδους διέλευσης των πεζών, συχνά δε τίθενται στις γωνίες των διασταυρώσεων, δημιουργώντας τεχνητό «φράγμα»και δυσχεραίνοντας τοιουτοτρόπως τη διάβαση των πεζών αλλά και την ορατότητα των οδηγών.
[Η άνευ ορθού προγραμματισμού τοποθέτηση εγκαταστάσεων υπονομεύει συχνά τη λειτουργικότητά τους, π.χ. τοποθέτηση πινακίδας σήμανσης όπισθεν του σηματοδότη ή τοποθέτηση κολόνας έμπροσθεν αυτού].
- Η τοποθέτηση κιγκλιδωμάτων ή κολονακίων στις γωνίες των πεζοδρομίων ή σε σημεία που επιτρέπεται η στάθμευση στο οδόστρωμα.
Στην περίπτωση αυτή δυσχεραίνεται η κίνηση των πεζών και το άνοιγμα των θυρών των οχημάτων, με αποτέλεσμα οι επιβάτες των τελευταίων - και μάλιστα τα ΑμεΑ - να υποχρεώνονται να εξέρχονται από την πλευρά του αυτοκινήτου που βλέπει προς τον δρόμο. [Ενίοτε η απόσταση μεταξύ των κολονακίων είναι τόσο μικρή, ώστε είναι αδύνατη η διέλευση όχι μόνο αμαξιδίων ΑμεΑ, αλλά και κάθε δημότη].
- Η εγκατάσταση περιπτέρων ή εμπορικών καταστημάτων στεγαζομένων σε κιόσκια επί πεζοδρομίων με ανεπαρκές πλάτος ή η επέκταση αυτών με συνέπεια τη δραστική μείωση του ωφέλιμου πλάτους τους.
- Η εναπόθεση εμπορευμάτων επί μακρόν επί του οδοστρώματος ή του πεζοδρομίου κατά την τροφοδοσία καταστημάτων, εκτός μάλιστα των επιτρεπομένων ωρών.
- Η αυθαίρετη ανάπτυξη υπαίθριας -στάσιμης ή πλανόδιας- εμπορικής δραστηριότητας ή η ανάπτυξη αυτής καθ’ υπέρβαση της παραχωρούμενης επιφανείας.
- Η έκθεση εμπορευμάτων από εμπορικά καταστήματα σε έκταση πέραν της νομίμως αναλογούσης.
- Η ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων από ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος πέραν των ορίων του εκάστοτε παραχωρηθέντος χώρου ή η χρήση των πεζοδρομίων από ιδιοκτήτες κέντρων διασκέδασης ή επιχειρήσεων ψυχαγωγικού σκοπού προς εξυπηρέτηση των πελατών τους.
- Τοποθέτηση ικριωμάτων ή απόθεση υλικών για την κατασκευή ιδιωτικών οικοδομικών έργων και έργων κοινής ωφελείας ή δέσμευση της επιφάνειας του πεζοδρομίου για την κατασκευή έργων επί οδού. Σύμφωνα με το άρθρο 48 παρ. 3 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ν. 2696/1999) «αυτοί που ανεγείρουν οικοδομές μέσα σε κατοικημένες περιοχές ή εκτελούν άλλα έργα και καταλαμβάνουν ολόκληρο το πεζοδρόμιο μπροστά από την οικοδομή ή το έργο, υποχρεούνται να κατασκευάσουν πρόσθετο πεζοδρόμιο ή να πάρουν άλλα κατάλληλα μέτρα για την ασφαλή διέλευση των πεζών.
Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων καθορίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή της διάταξης αυτής». Μολονότι δεν έχει εισέτι εκδοθεί η, κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου αυτού, υπουργική απόφαση, οι οικείες δημοτικές αρχές χορηγούν άδειες κατάληψης πεζοδρομίου μετά από δήλωση του ενδιαφερομένου για το μέγεθος της κατάληψης και την καταβολή από μέρους του ιδίου του αντίστοιχου τέλους - βάσει της παρ. 3β60 του άρθρου 13 του από 24-9/20.10.1958 β.δ., όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του ν. 1080/1980 – δίχως όμως να εξετάζουν αν το εναπομείναν πλάτος του πεζοδρομίου είναι επαρκές για την κυκλοφορία των πεζών. Η λήψη των σχετικών μέτρων –η οποία προβλέπεται και στη διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 23 του από 17-7/16-8-1923 ν.δ.- επαφίεται στην ευθύνη του κυρίου του έργου ή του επιβλέποντος μηχανικού, σπανιότατα δε λαμβάνονται ειδικά μέτρα. Σημειώνεται, περαιτέρω, ότι η ανωτέρω διάταξη του ΚΟΚ αφορά τις περιπτώσεις πλήρους καταλήψεως των πεζοδρομίων, με αποτέλεσμα να μην καταβάλλεται καμία μέριμνα όταν ζητείται δια της αιτήσεως του ενδιαφερομένου η μερική κατάληψη, σε πλάτος, της επιφάνειας πεζοδρομίου.
- Λοιπές περιπτώσεις.
- Σε αυτές περιλαμβάνονται περιπτώσεις όπως η τοποθέτηση κοντέινερ ή άλλων κουβουκλίων για την εξυπηρέτηση συνεργείων ανέγερσης οικοδομών κ.λπ., η εναπόθεση απορριμμάτων εκτός των κάδων απορριμμάτων, η τοποθέτηση εμποδίων επί της διάβασης πεζών προς αποτροπή σταθμεύσεως οχημάτων, ή η κάλυψη τμήματος πεζοδρομίου σε περίπτωση στάθμευσης οχημάτων υπό γωνία σε σχέση με τον άξονα του δρόμου.
ΚΑΚΟΤΕΧΝΙΕΣ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ ΚΑΙ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ - ΛΟΙΠΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Δεν φαίνεται να τηρούνται πάντοτε οι προδιαγραφές για την κατασκευή των πεζοδρομίων (βλ. αρ. 14 και 24 του Κτιριοδομικού Κανονισμού, αρ. 1-6 της υπ’ αρ. 52488/200169 αποφάσεως του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.70, όπως επίσης και αρ. 28 του ν. 2831/200071), είτε αυτά κατασκευάζονται από τον Δήμο, είτε από τρίτους-ιδιώτες - η μη πλήρωση των προδιαγραφών παρατηρείται και στην περίπτωση ανακατασκευής πεζοδρομίων κατόπιν συντηρήσεως δικτύων κοινής ωφέλειας ή στο πλαίσιο κατασκευής ή συντήρησης έργων οδοποιίας.
Στο μεγαλύτερο μέρος τα πεζοδρόμια της πόλης δεν πληρούν τις προδιαγραφές.
Ενδεικτικά καταγράφονται οι ακόλουθες περιπτώσεις:
- Έλλειψη ραμπών στις διαβάσεις πεζών ή στις ενδιάμεσες νησίδες ή κακοτεχνίες στην κατασκευή των ραμπών.
Συνήθως, υπάρχει μικρή υψομετρική διαφορά μεταξύ του χαμηλότερου τμήματος της ράμπας και της επιφάνειας του οδοστρώματος, παρότι οι δύο επιφάνειες πρέπει να συναντώνται στο ίδιο ύψος. Τούτο οφείλεται, είτε στην κακή κατασκευή της ράμπας, είτε στην κακή διαμόρφωση του οδοστρώματος ή στην εκ των υστέρων ανύψωση της επιφανείας του. (Δοθέντος ότι, εξαιτίας της μη ορθής συναρμογής των δύο επιφανειών επικρέμαται κίνδυνος σωματικών βλαβών, ιδίως για τους χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων, θα πρέπει να γίνεται ειδική μνεία των σχετικών κατασκευαστικών προδιαγραφών στις οδηγίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. «Σχεδιάζοντας για όλους»). Επίσης, έχουν παρατηρηθεί «ασυνέχειες» στην κατασκευή ραμπών στις διαβάσεις πεζών, (ενν. η κατασκευή ράμπας μόνο στη μια άκρη της διάβασης και όχι στην απέναντι πλευρά του πεζοδρομίου ή στην τυχόν υφιστάμενη ενδιάμεση νησίδα ή και αντιστρόφως). Προσθέτως, η υπερβολική χρήση σε ορισμένες περιπτώσεις, κατ’ εφαρμογή της υπ’ αρ. 8298/3-3-2004 εγκυκλίου της Δ.Ο.Κ.Κ. του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ειδικώς διαμορφωμένων πλακών οδηγών τυφλών ενδέχεται να δημιουργήσει δυσκολίες στην κίνηση αμαξιδίων ή ατόμων που κινούνται μεβοηθητικά μέσα.
- Kακή κατασκευή και ελλιπής συντήρηση πεζοδρομίων ή ύπαρξη πλήρως αδιαμόρφωτων επιφανειών πεζοδρομίων.
Οι ανωμαλίες, φθορές και κακοτεχνίες των πεζοδρομίων οφείλονται κυρίως: α) στη μη ορθή τοποθέτηση πλακών ή άλλων υλικών –ειδικά των υλικών υπόβασης- η οποία συχνά οδηγεί σε καθίζηση της επιφάνειας του πεζοδρομίου-, β) στην ανάπτυξη ριζών από γειτονικά δένδρα, γ) στη μη αποκατάσταση της επιφάνειας των πεζοδρομίων στην προτέρα κατάσταση από τους φορείς εκτέλεσης έργων κοινής ωφελείας ή σε λοιπές παραλείψεις των τελευταίων δ) στη στάθμευση οχημάτων επί του πεζοδρομίου, ε) στη χρήση του πεζοδρομίου για τη μετάβαση οχημάτων σε χώρους στάθμευσης, καλυμμάτων των αποχετεύσεων και των μετρητών παροχής ύδατος και φυσικού αερίου.
Συνήθως παρατηρείται σημαντική υψομετρική διαφορά του κρασπέδου από την επιφάνεια του οδοστρώματος. Σημειώνεται ότι πρέπει να λαμβάνεται ειδική μέριμνα προς διασφάλιση της μειωμένης ολισθηρότητας των μεταλλικών επιφανειών (σχάρες, καλύμματα αγωγών ή δικτύων), τούτο δε μπορεί να επιτευχθεί είτε με κατάλληλη διαμόρφωση της επιφάνειας τους είτε με τη σωστή τοποθέτησή τους.
- Mεγάλες κατά μήκος κλίσεις των πεζοδρομίων.
Οι κλίσεις αυτές παρουσιάζονται, είτε επειδή δεν υφίστατο ή δεν ελήφθη υπόψη, κατά την ανέγερση των κτιρίων, η υψομετρική μελέτη της οδού, είτε επειδή τούτη προσαρμόσθηκε στη διαμορφωμένη κατάσταση, δίχως να εκτιμήσει τα προβλήματα που ανακύπτουν εξαιτίας της αυξήσεως της κλίσεως των πεζοδρομίων.
- Διαμόρφωση των πεζοδρομίων ή πεζοδρόμων, με μεγάλη κατά μήκος κλίση, με σκάλες ή βαθμίδες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η κατά μήκος κλίση της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών είναι μεγάλη, αλλά όχι μεγαλύτερη του 12%, έχουν κατασκευασθεί βαθμίδες ή σκαλοπάτια προκειμένου να «εξυπηρετήσουν» τη μετατροπή υπογείων χώρων σε ισόγειους ή την πρόσβαση οχημάτων σε χώρους στάθμευσης. Παράλληλα, παρατηρείται, στις διασταυρώσεις, ασυνέχεια της επιφάνειας των πεζοδρομίων, είτε επειδή η υψομετρική μελέτη της οδού δεν έλαβε υπόψη τις διαφορές κλίσεων με τις κάθετες οδούς, είτε επειδή δεν εκτελέσθηκαν κατά τον δέοντα τρόπο τα έργα κατασκευής τους.
- Aνεπάρκεια της επιφάνειας των πεζοδρομίων προς υποδοχή (ανάληψη) της κίνησης (φόρτου) των πεζών και μικρό μέγεθος των διαχωριστικών νησίδων. Η συρρίκνωση των τελευταίων οφείλεται, συχνά, στον περιορισμό του πλάτους της νησίδας για την κατασκευή λωρίδας για την αριστερόστροφη κίνηση οχημάτων.
- Ανεπαρκής καθαρισμός από καρπούς δένδρων, περιττώματα ζώων, απορρίμματα, κλπ.
- Σχάρες αποχέτευσης ομβρίων υδάτων επί των διαβάσεων, ειδικά στη συναρμογή της ράμπας με το οδόστρωμα.
- Υδρορροές καταλήγουσες στο πεζοδρόμιο ή/και κακή εγκάρσια κλίση του πεζοδρομίου.
Στη δεύτερη περίπτωση αποτρέπεται η ομαλή απορροή των υδάτων,ενώ και στις δυο περιπτώσεις αυξάνεται η ολισθηρότητα της επιφάνειας του πεζοδρομίου.
- Ελλιπής συντήρηση του οδοστρώματος και ιδίως του τμήματος αυτού μεταξύ δύο διαβάσεων πεζών.
- Μη προσήκουσα διαμόρφωση της εγκάρσιας ή κατά μήκος κλίσης του οδοστρώματος.
Η παράλειψη αυτή έχει σαν συνέπεια τη συσσώρευση (λίμνασμα) υδάτων επί του οδοστρώματος, το πρόβλημα δε επιτείνεται σε περίπτωση απουσίας δικτύου ομβρίων υδάτων. Τούτο δεν οφείλεται πάντοτε σε κακό σχεδιασμό ή κακή κατασκευή του οδοστρώματος, αλλά σε μεταγενέστερες επεμβάσεις επ ́ αυτού συνεπεία κατασκευής έργων ή νεότερης επίστρωσης ασφαλτικού υλικού.
- Αυλάκια απορροής υδάτων στις διασταυρώσεις, εγκάρσια στην οδό, ελλείψει δικτύου ομβρίων υδάτων.
- Προεκτάσεις (κεκλιμένες βαθμίδες) πεζοδρομίων επί του οδοστρώματος που χρησιμοποιούνται ως ράμπες εισόδου-εξόδου αυτοκινήτων, προκαλώντας την εκτροπή των ομβρίων υδάτων.
Προς πρόληψη ή αποτροπή του ανωτέρω προβλήματος θα πρέπει να επιλέγεται ο υποβιβασμός του πεζοδρομίου, στο τμήμα της εισόδου - εξόδου των οχημάτων από χώρο στάθμευσης ή πρατήριο βενζίνης, με παράλληλη κατασκευή ραμπών προς και από το υποβιβασμένο τμήμα του πεζοδρομίου.
- Παντελής έλλειψη πρόβλεψης για τη σωστή απορροή των ομβρίων υδάτων κατά την κατασκευή του πεζοδρομίου.
- Μη κατάλληλη σήμανση επικίνδυνων ή ευκόλως διακριτών εμποδίων (φυτά, δένδρα, εγκαταστάσεις κ.λπ.)
- Μη σωστή τοποθέτηση των κολονών (φωτισμού κ.λπ.).
Ειδικά όσον αφορά τις κολόνες φωτισμού και αρκετούς σηματοδότες, έχει παρατηρηθεί ότι συχνά προεξέχουν οι βίδες στήριξής τους στο βάθρο έδρασης ή ότι όλο το βάθρο προεξέχει της επιφάνειας του πεζοδρομίου ή βρίσκεται χαμηλότερα από αυτήν.
- Κατασκευές, στην εξωτερική όψη κτισμάτων, σε χαμηλό ύψος και εντός της απαγορευμένης ζώνης του ελεύθερου ύψους.
- Κλαδιά δένδρων εντός της απαγορευμένης ζώνης του ελεύθερου ύψους.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Το δικαίωμα στην κοινή χρήση ή άλλως το δικαίωμα χρήσης των κοινών τοις πάσι, απορρέον από το αυτοτελές δικαίωμα στην προσωπικότητα, κατοχυρώνεται στο αρ. 5 παρ. 1 του Συντάγματος. Επιχειρώντας την οριοθέτηση της έννοιας και του περιεχομένου του ανήκοντος, αδιακρίτως, σε κάθε άτομο δικαιώματος στην κοινή χρήση, θεωρούμε ότι αυτό περιλαμβάνει τη δυνατότητα διέλευσης του κοινού -με οποιαδήποτε τρόπο και οποτεδήποτε, πλην μόνο παροδικά- από τους κοινόχρηστους χώρους. Η καθιέρωση και η απόδοση του πράγματος στην κοινή χρήση και ο αποκτώμενος, πλέον, εξ’ αυτού προορισμός της εξυπηρέτησης δημοσίου συμφέροντος παράγει, πέραν της σχέσης του ατόμου, και σχέση της Πολιτείας προς το πράγμα, η οποία έγκειται στη δημιουργία σφαίρας εξουσίας της Διοίκησης να ρυθμίζει με διάφορα μέσα την κοινή χρήση καθώς και στη γέννηση της υποχρέωσης ή ευθύνης αυτής να διασφαλίζει την ελεύθερη, άμεση, και συνεχή διάθεση και απόλαυση των κοινοχρήστων από το κοινό και να μεριμνά εν γένει για την ικανοποίηση του δημοσίου προορισμού τους – σημειωτέον δε ότι βάσει του αρ. 21 Σ υφίσταται υποχρέωση υλοποιήσεως, από τον διοικητικό μηχανισμό, όλων των αναγκαίων υποδομών που θα διασφαλίσουν την αυτόνομη, ανεμπόδιστη και ασφαλή χρήση των κοινοχρήστων χώρων από τα ΑμεΑ αλλά και γενικότερα από τα εμποδιζόμενα άτομα, η δε Οδηγία 2000/78/ΕΚ (ν. 3304/2005) εισάγει την έννοια των αναγκαίων προσαρμογών για τη θεμελίωση μη διάκρισης σε βάρος των ΑμεΑ.
Κατά την ενδεικτική απαρίθμηση στο αρ. 967 ΑΚ των κοινοχρήστων πραγμάτων, περιλαμβάνονται σε αυτά και οι δρόμοι αδιαφόρως αν πρόκειται για εθνικούς, επαρχιακούς, δημοτικούς ή κοινοτικούς. Ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια, όπως προκύπτει από το αρ. 13 παρ. 1 του από 24-9/20-10-1958 β.δ, το άρθρο 2 -παρ. 4 και 6 - του ΓΟΚ (ν. 1577/1985) και τα αρ. 2122 και 47123 του ισχύοντος ΚΟΚ (ν. 2696/1999)124. Αναζητώντας τους νομοθετικούς κανόνες του ανεμπόδιστου της κοινής χρήσης των πεζοδρομίων διαπιστώνουμε τα εξής: Όπως προκύπτει από το αρ. 23 παρ. 1125 του από 17-7/16–8-1923 ν.δ σε συνδυασμό με το αρ. 2 παρ. 1 του ιδίου νομοθετήματος, απαγορεύεται απολύτως η εκτέλεση οιωνδήποτε εργασιών δόμησης και οιαδήποτε προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση επί οδών και λοιπών κοινοχρήστων χώρων και κατ’ επέκταση επί πεζοδρομίων. Βάσει δε της παρ. 2 του αρ. 47 του ΚΟΚ «απαγορεύεται η απόρριψη χωμάτων ή άχρηστων υλικών στην οδό (οδοστρώματα, ερείσματα, πεζοδρόμια, πεζόδρομους, τάφρους κ.λπ.)».
Περαιτέρω, σύμφωνα με το αρ. 367 του π.δ. 27/1999 (Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας) «τα πεζοδρόμια των κοινοχρήστων χώρων κατασκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επισκευάζονται και συντηρούνται με σκοπό να διασφαλίζεται η συνεχής, ασφαλής και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών σε όλη την επιφάνεια τους και η χρήση τους από άτομα με ειδικές ανάγκες, εφόσον επιτρέπεται από τη μορφολογία του εδάφους». Όπως ορίζεται δε στην παρ. 2 του αρ. 34 του ν. 2696/1999 «η στάση ή στάθμευση οχήματος απαγορεύεται... ε) σε πεζοδρόμια πλατείες, ειδικά ερείσματα που προορίζονται, για πεζούς ως και ποδηλατοδρόμους, εκτός αν επιτρέπεται σε αυτούς η στάθμευση με ειδική σήμανση», ενώ στην παρ. 3 του άρθρου 48 του ιδίου νόμου προβλέπεται ότι «αυτοί που ανεγείρουν οικοδομές μέσα σε κατοικημένες περιοχές ή εκτελούν άλλα έργα και καταλαμβάνουν ολόκληρο το πεζοδρόμιο μπροστά από τη οικοδομή ή το έργο, υποχρεούνται να κατασκευάσουν πρόσθετο πεζοδρόμιο ή να πάρουν άλλα κατάλληλα μέτρα για την ασφαλή διέλευση των πεζών».
Προσθέτως, δυνάμει της παρ. 5 της τελευταίας διατάξεως, απαγορεύεται η κατάληψη επιφάνειας πεζοδρόμου (άρα και η τοποθέτηση εμποδίων οποιασδήποτε μορφής σε οποιοδήποτε σημείο του), εφόσον με αυτήν παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των πεζών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες. Εξάλλου, στο άρθρο 24 παρ. 1 του π.δ. 410/1995 ορίζεται ότι «η διοίκηση όλων των τοπικών υποθέσεων ανήκει στην αρμοδιότητα των δήμων και κοινοτήτων... Στην αρμοδιότητα των δήμων και κοινοτήτων ανήκουν ιδίως: α) Η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία: ...έργων δημοτικής και κοινοτικής οδοποιίας, ...ιδ) η ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο καθορισμός πεζοδρόμων... ο προσδιορισμός και η λειτουργία των χώρων στάθμευσης οχημάτων, ιε) ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την κυκλοφορία και στάθμευση των οχημάτων...».
Περαιτέρω δε, στο άρθρο 37 παρ. 1 του ιδίου νομοθετήματος προβλέπεται ότι «το δημοτικό ή το κοινοτικό συμβούλιο μπορεί να εκδίδει τοπικές κανονιστικές αποφάσεις με τις οποίες: α. Καθορίζονται οι όροι για τη χρήση και τη λειτουργία... των πεζοδρομίων, των πλατειών και των λοιπών κοινόχρηστων χώρων». [Σύμφωνα με το αρ. 75 του νέου Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006) «οι αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων αφορούν κυρίως τους τομείς:...γ) Ποιότητας Ζωής και Εύρυθμης Λειτουργίας των Πόλεων και των Οικισμών, στον οποίον περιλαμβάνεται ιδίως:...13. Η μέριμνα και η λήψη μέτρων για την απρόσκοπτη πρόσβαση στους κοινόχρηστους χώρους»]. Επιπλέον, στο άρθρο 13 παρ. 14 του από 24-9/20-10-1958 β.δ ορίζεται ότι «ουδεμία άλλη αρχή ή νομικόν πρόσωπον ή ίδρυμα έχει αρμοδιότητα να εκδίδη αδείας χρήσεως πεζοδρομίων, οδών, πλατειών, αλσών ανηκόντων εις δήμους ή κοινότητας ή παραχωρηθέντων εις αυτούς προς εκμετάλλευσιν, στοών και κοινοχρήστων χώρων εν γένει, πλην του δήμου ή της κοινότητος».
Βάσει δε του θεμελιωμένου στη διάταξη 970 του ΑΚ κανόνα περί του ανεμπόδιστου της κοινής χρήσης, τα κοινόχρηστα πράγματα δεν μπορούν να παραχωρηθούν προς ιδιαίτερη χρήση, παρά μόνο εφόσον από την παραχώρηση δεν παρεμποδίζεται, κατά οποιοδήποτε τρόπο η κοινή χρήση του πράγματος, ή άλλως, η παραχώρηση από τη διοίκηση, επί τη βάσει των κατ’ ιδίαν διατάξεων, σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιαίτερων δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων, καθώς και η χορήγηση των αδειών που απαιτούνται από τον νόμο για την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, είναι νόμιμη, μόνο εφόσον, μετά την παραχώρηση των ιδιαίτερων αυτών δικαιωμάτων, εξακολουθεί να εξυπηρετείται ή τουλάχιστον να μην αναιρείται, η κατά τον προορισμό του πράγματος κοινή αυτού χρήση. Τέλος, στη διάταξη της παρ. 4 του αρ. 24 του Κτιριοδομικού Κανονισμού ορίζεται ότι «για την κατασκευή ή ανακατασκευή καθώς και για την εκσκαφή των πεζοδρομίων απαιτείται άδεια του οικείου Δήμου ή της Κοινότητας, στην οποία αναφέρονται οι αντίστοιχες προδιαγραφές ή αν δεν υπάρχουν οι σχετικές οδηγίες», ενώ στη διάταξη της παρ. 3 του αρ. 47 του ΚΟΚ προβλέπεται ότι «οποιαδήποτε τομή ή εκσκαφή οδοστρώματος, ερείσματος, πεζόδρομου ή πεζοδρομίου εθνικής, επαρχιακής, δημοτικής ή κοινοτικής οδού, η οποία είναι απαραίτητη για την κατασκευή έργου, που εκτελείται από επιχείρηση κοινής ωφέλειας, οργανισμό, νομικό ή φυσικό πρόσωπο, επιτρέπεται να γίνει μόνο ύστερα από άδεια της αρμόδιας για τη συντήρηση της οδού υπηρεσίας, η οποία θεωρείται πριν από την έναρξη των εργασιών από την αρμόδια Αστυνομική Αρχή. Στην άδεια αυτήν ορίζεται ο χρόνος μέσα στον οποίο θα ενεργείται η πλήρης αποκατάσταση της φθοράς του οδοστρώματος από την επιχείρηση ή το πρόσωπο για λογαριασμό του οποίου εκτελείται το έργο. Οι αρμόδιες υπηρεσίες συντήρησης των οδών υποχρεούνται, μετά την παρέλευση της προθεσμίας η οποία ορίζεται στην άδεια, να αποκαθιστούν τις γενόμενες φθορές και να καταλογίζουν τη σχετική δαπάνη σε βάρος του οργανισμού, της επιχείρησης ή του προσώπου που εκτελεί ή για λογαριασμό του οποίου εκτελείται το έργο, κατά τις διατάξεις για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων».
Από τις προμνημονευθείσες διατάξεις σε συνδυασμό με τις παραπάνω γενικές παρατηρήσεις, συνάγεται ότι στις αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων ανήκει η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, που θα εξασφαλίζουν κατ’ αρχάς ότι οι χώροι, οι οποίοι καθορίσθηκαν ως πεζοδρόμια ή πεζόδρομοι θα διατίθενται αποκλειστικά για τις προβλεπόμενες νόμιμες χρήσεις τους και ότι δεν θα χρησιμοποιούνται για αλλότριους σκοπούς που αναιρούν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους. Οι όποιες δε διευθετήσεις ή προσωρινές παραχωρήσεις πεζοδρομίων και πεζοδρόμων, οι οποίες είναι επιτρεπτές, κατ ́ εξαίρεση του γενικού κανόνα της απαγόρευσης της κατάληψης της επιφάνειάς τους, θα πρέπει, αφενός μεν, να μην υπερβαίνουν, κατ ́ εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, το απολύτως αναγκαίο για την υλοποίηση του εξυπηρετούμενου σκοπού μέτρο και αφετέρου, να είναι τέτοιας μορφής, ώστε να μην δυσχεραίνουν την κατά προορισμό χρήση τους.
Περαιτέρω, πέραν της αυτονόητης υποχρέωσης τηρήσεως από τη Δημοτική Αρχή των νόμιμων προδιαγραφών κατά την εκτέλεση έργων κατασκευής ή ανακατασκευής πεζοδρομίων και της υποχρεώσεως επίβλεψης υπό των αρμοδίων οργάνων της καλής κατάστασης των πεζοδρομίων - προκειμένου να διεξάγεται ομαλώς και με κάθε ασφάλεια η συνεχής διάβαση των πεζών και να αντιμετωπίζονται άμεσα και εγκαίρως προβλήματα που ανακύπτουν από την τυχόν κακή κατάσταση αυτών -, θα πρέπει να δεχθούμε ότι, στην περίπτωση πραγματοποίησης από τρίτους ανάλογων έργων, η Δημοτική Αρχή -εφόσον διαπιστώσει τη μη ολοκλήρωση των σχετικών εργασιών ή τη μη τήρηση υπό των υπευθύνων των προβλεπόμενων προδιαγραφών και παραλλήλως τη μη συμμόρφωσή τους με τις σχετικές υποδείξεις της– οφείλει να προβεί, κατ’ εφαρμογή της διάταξης της παρ. 4 του άρθρου 24 του Κτιριοδομικού Κανονισμού, στην άμεση υλοποίηση των υπολειπομένων εργασιών ή στην άμεση αποκατάσταση τουλάχιστον των κακοτεχνιών που αναιρούν την κοινή χρήση και δυσχεραίνουν την κίνηση ατόμων με αναπηρίες.
Η υιοθέτηση της αντίθετης αντίληψης, υπό την επίκληση της παρεχομένης από τον Κτιριοδομικό Κανονισμό ανάλογης ευχέρειας της Δημοτικής Αρχής – οδηγούσα στην επί μακρόν διατήρηση ή διαιώνιση της κατάστασης- δεν επιδοκιμάζεται από τη συνταγματική έννομη τάξη και ειδικότερα αντίκειται στην απορρέουσα ευθέως από το Σύνταγμα διοικητική υποχρέωση για τη λήψη μέτρων προστασίας του δικαιώματος της προσωπικότητας και της αναπηρίας και του αναγνωριζομένου δικαιώματος των ατόμων με αναπηρίες να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.
[Σημειώνεται εν προκειμένω ότι η ανωτέρω κανονιστική διάταξη, δια της οποίας επιφορτίζονται, ουσιαστικά, οι παρόδιοι ιδιοκτήτες με τη μέριμνα για την προστασία δημοσίου συμφέροντος, ελέγχεται ως αμφιβόλου συνταγματικότητας, καθότι δεν υλοποιείται η προαναφερθείσα συνταγματική επιταγή, ιδίως αν ληφθεί υπόψη, αφενός μεν, ότι δεν έχουν θεσμοθετηθεί - ειδικές - ελεγκτικές και κυρωτικές διαδικασίες ικανές να διασφαλίσουν την έγκαιρη και ορθή διεξαγωγή των συγκεκριμένων έργων, και αφετέρου, ότι καταλείπεται στην πλήρη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης η επιλογή του χρόνου ανάληψης «αναπληρωματικών», «διορθωτικών ή «αποκαταστατικών» ενεργειών/παρεμβάσεων επί κοινοχρήστου χώρου, ο οποίος πρέπει να φέρει, μάλιστα, ειδικώς διαμορφωμένες κατασκευές προς διευκόλυνση της κίνησης ατόμων με αναπηρίες].
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η παράλειψη, σε ορισμένες περιπτώσεις, διεξαγωγής υπό των οργάνων της δημοτικής αρχής, κατά την εκτέλεση ή την παραλαβή έργων κατασκευής ή ανακατασκευής ή συντήρησης πεζοδρομίων, υπεύθυνου και επιμελούς ελέγχου όσον αφορά στην τήρηση, από μέρους των εργολάβων, των προβλεπομένων εκ του νόμου ειδικών τεχνικών προδιαγραφών ή προτύπων - η τήρηση των προδιαγραφών εκλαμβάνεται ενδεχομένως ως τυπική ή διεκπεραιωτικού χαρακτήρα υποχρέωση και όχι ως λειτουργικός και δεσμευτικής ισχύος όρος δόμησης - η ενίοτε μη έγκαιρη διόρθωση ή αποκατάσταση υπό των αρμοδίων δημοτικών υπηρεσιών των κακοτεχνιών που διαπιστώνονται κατά τον τυχόν έλεγχο των εκτελούμενων από τρίτους ανάλογων έργων όπως επίσης η μη ιδιαίτερα αποτελεσματική αντιμετώπιση, υπό των οργάνων της Δημοτικής Αστυνομίας και της οικείας Δ/νσης Τροχαίας, του φαινομένου της παράνομης στάθμευσης ή της αυθαίρετης κατάληψης πεζοδρομίων και πεζοδρόμων και η αφειδής - άνευ κριτηρίων - χορήγηση αδειών κατάληψης κοινοχρήστων χώρων φαλκιδεύουν ή ενίοτε αναιρούν το δικαίωμα ελεύθερης χρήσης των κοινοχρήστων χώρων και προσβάλλουν, συνακόλουθα, ουσιωδώς το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.
Συνεπεία της συρρικνώσεως και μετατροπής των πεζοδρομίων και πεζοδρόμων σε ιδιωτικούς χώρους ή συνεπεία της αποδόσεως ακατάλληλων και μη φιλικών στον χρήστη πεζοδρομίων - και της μη διασφαλίσεως της άμεσης προσβασιμότητας τους - ανατρέπεται η πρωταρχική συνθήκη για την πραγμάτωση του ανωτέρω δικαιώματος, ήτοι η συνεχής διαφύλαξη του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους.Η μη επίδειξη της προσήκουσας ευαισθησίας για τα δικαιώματα των πεζών έρχεται σε αντίθεση με τις, συγκεντρώνουσες ευρεία κοινωνική συναίνεση, διεθνείς τάσεις και αρχές που αποτυπώνονται στην εγκριθείσα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Χάρτα των Δικαιωμάτων των Πεζών (1988), στη Διακήρυξη της Κοπεγχάγης (1996) και στο Πράσινο Βιβλίο για το Αστικό περιβάλλον.Η προάσπιση των δικαιωμάτων των πεζών έχει έντονη κοινωνική διάσταση, καθόσον ένα σημαντικό μέρος των χρηστών των πεζοδρομίων είναι πολίτες που δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα απόκτησης ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτου ή πολίτες που απέχουν ενσυνείδητα από τη χρήση του, όπως επίσης και άτομα που χρήζουν ιδιαίτερης μέριμνας και προστασίας (ηλικιωμένοι, παιδιά, άτομα με αναπηρίες).
Στην περίπτωση δε των ατόμων με αναπηρίες, η ευαισθητοποίηση του διοικητικού μηχανισμού συνδέεται με την αναγνώριση ενός αυτοτελούς δικαιώματος για ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, στο πλαίσιο της επιβαλλόμενης κοινωνικής ενσωμάτωσης τους.Η απρόσκοπτη πρόσβαση των Ατόμων με αναπηρίες στην αγορά εργασίας και η κυκλοφορία στην πόλη προϋποθέτει την ανάληψη από το Κράτος της υποχρέωσης υλοποίησης όλων των αναγκαίων τεχνικών προδιαγραφών κατά την κατασκευή δρόμων, πεζοδρομίων, δημοσίων κτιρίων και μέσων μαζικής μεταφοράς. Αναντίρρητα, η ποιότητα της δημοκρατίας κρίνεται και από την ουσιαστική διασφάλιση των βασικών ατομικών δικαιωμάτων των εμποδιζομένων ατόμων προς αποτροπή του κοινωνικού αποκλεισμού τους. Πέραν των ανωτέρω, η εικόνα των οδών και των πεζοδρομίων, - αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής εικόνας του πολεοδομικού ιστού– αποτελεί ουσιώδη παράμετρο της αστικότητας του χώρου.
Η λειτουργικότητα, η αισθητική και η ποιότητα των κοινόχρηστων χώρων συνδέεται, άλλωστε, άμεσα με τη φυσιογνωμία και την αναγνωρισιμότητα της πόλης και κυρίως με το επίπεδο της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Συνεπώς, η προσδοκώμενη αναβάθμιση της εικόνας της πόλης καθιστά επιτακτική την ανάγκη απόδοσης και διασφάλισης πεζοδρομίων πραγματικά φιλικών προς τους πεζούς και την ανάγκη, εν γένει, σχεδιασμού της πόλεως με γνώμονα τον πεζό.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβανομένων υπόψη των διατυπωθεισών παρατηρήσεων, και ενόψει του διοικητικού διαλόγου που πρέπει να διεξαχθεί επί των αναφυομένων ζητημάτων υποβάλλονται στη Δημοτική Αρχή, ως ερέθισμα προβληματισμού, προτάσεις ικανές να συμβάλλουν στην αναβάθμιση των υφιστάμενων πεζοδρομίων και στη διατήρηση του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους. Ειδικότερα προτείνεται:
- Ο εκτεταμένος έλεγχος των αναπλασθέντων πεζοδρομίων και η άμεση άρση των υφιστάμενων κακοτεχνιών ή η σταδιακή - βάσει των νόμιμων προδιαγραφών -ανακατασκευή των πρώτων σε περίπτωση διαπιστώσεως ουσιωδών τεχνικών πλημμελειών.
- Η ολοκλήρωση της αναμόρφωσης των εντεταγμένων στο σχετικό τεχνικό πρόγραμμα ανάπλασης, πεζοδρομίων και η αναζήτηση πρόσφορου τρόπου σταδιακής αναβάθμισης των υπολοίπων προβληματικών πεζοδρομίων, προς αποκατάσταση της κατακερματισμένης αισθητικής της πόλης και διασφάλιση της στοιχειώδους ενότητας και συνοχής ενός αναπόσπαστου τμήματος του πολεοδομικού ιστού.
- Η διενέργεια τακτικών ελέγχων, από τα αρμόδια διοικητικά όργανα, προς εντοπισμό και αποκατάσταση των προκαλούμενων συνεπεία της έντονης, μαζικής και εκτεταμένης χρήσης, ζημιών/φθορών των πεζοδρομίων που αναιρούν την προσβασιμότητα τους.
- Η διεξαγωγή εκτενών ελέγχων επί των εκτελούμενων, από ιδιώτες, έργων κατασκευής, επισκευής και συντήρησης πεζοδρομίων και η ενεργοποίηση της δημοτικής αρχής ολοκλήρωσης των εργασιών ή της αποκατάστασης των ανακυπτουσών κακοτεχνιών, σε περίπτωση συστηματικής αγνόησης, από τους υπευθύνους, των χορηγούμενων προθεσμιών συμμόρφωσης με τις σχετικές διοικητικές υποδείξεις.
- Η λήψη μέτρων για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης διάβασης των πεζοδρομίων από τους πεζούς και ειδικότερα από τα άτομα με αναπηρίες. Ενδεικτικά αναφέρονται: α) η διενέργεια εντατικών και εκτεταμένων ελέγχων όσον αφορά την τήρηση, από τους μικροπωλητές και τους ιδιοκτήτες εμπορικών επιχειρήσεων, περιπτέρων και καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, των όρων που προβλέπονται στις πράξεις καθορισμού θέσεων μικροπωλητών και στους κανονισμούς παραχώρησης κοινοχρήστων χώρων για την έκθεση εμπορευμάτων, τη χωροθέτηση περιπτέρων και την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων (η εμβέλεια του σχετικού ελέγχου δεν θα εξικνείται έως την εξέταση της τήρησης ή μη των ανωτέρω όρων αλλά θα εκτείνεται και στον εντοπισμό των καταστημάτων που εκθέτουν παρανόμως τα εμπορεύματα τους εντός των ορίων του ιστορικού κέντρου -όπως αυτό ορίζεται από το π.δ. 567/1989 – ή σε πεζοδρομημένες εκτάσεις και περιοχές, όπου έχουν εκδοθεί ειδικά π.δ. χρήσεων γης, τα οποία απαγορεύουν την επέκταση των καταστημάτων με την τοποθέτηση των εμπορευμάτων τους επί των πεζοδρομίων.
Προσθέτως, θα πρέπει να εξετάζεται με ιδιαίτερη επιμέλεια, υπό των αρμοδίων οργάνων, αν η τοποθέτηση σκιάστρων και λοιπών λειτουργικών ή διακοσμητικών στοιχείων, που εξυπηρετούν καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, έχει συντελεσθεί βάσει σχετικής αδείας, καθώς και αν τα ανωτέρω στοιχεία έχουν εγκατασταθεί εντός των ορίων του παραχωρηθέντος χώρου), β) η επιβολή των νόμιμων κυρώσεων σε βάρος των υπευθύνων σε περίπτωση κατά την οποία διαπιστώνεται η αυθαίρετη χρήση κοινοχρήστων χώρων ή η παράβαση των όρων που διαλαμβάνονται στις άδειες κατάληψης κοινοχρήστου χώρου, γ) η μη ανανέωση των αδειών κατάληψης κοινοχρήστων χώρων ή η ανάκληση των αδειών λειτουργίας των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, σε περίπτωση υποτροπής, κατόπιν επιβολής των νόμιμων κυρώσεων, του αυθαιρέτως καταλαμβάνοντος κοινόχρηστο χώρο προς εξυπηρέτηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, δ) ο καθορισμός, στους κανονισμούς έκδοσης αδειών κατάληψης κοινοχρήστων χώρων προς ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων, του ελάχιστου ελεύθερου πλάτους πεζοδρομίου –λαμβανομένων υπόψη και των περιορισμών που καθορίστηκαν με την υπ’ αρ. 52488/16-11-2001 απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.– πέραν του οποίου θα είναι δυνατή η παραχώρηση επιφάνειας πεζοδρομίου για την εξυπηρέτηση της ανωτέρω χρήσεως, ε) η μη εξάντληση, υπό της δημοτικής αρχής, κατά την εφαρμογή της διατάξεως της παρ. 5 του άρθρου 13 του από 24-9/20-10-1958 β.δ, του προβλεπομένου ποσοστού κατάληψης πλατειών από καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και η πρόταξη ως προτεραιότητας της διαφύλαξης της ελεύθερης χρήσης του εν λόγω - μείζονος σημασίας - αστικού κοινοχρήστου χώρου, στ) η επανεξέταση από τη δημοτική αρχή, κατά την ανανέωση αδειών ανάπτυξης τραπεζοκαθισμάτων επί πεζοδρομίων, των παραμέτρων βάσει των οποίων αυτές χορηγήθηκαν και η εκτίμηση της ανάγκης αναπροσαρμογής (μείωσης) του ποσοστού της χρησιμοποιούμενης, βάσει της προγενέστερης άδειας, σχετικής επιφανείας κοινοχρήστου χώρου, κατ’ εκτίμηση και των τυχόν μεταβαλλόμενων δεδομένων (πχ. πρόσθετη επιβάρυνση των πεζοδρομίων, πεζοδρόμων και πλατειών με στοιχεία αστικού εξοπλισμού), ζ) η λήψη υπόψη από τη δημοτική αρχή - κατά τη διατύπωση γνώμης σχετικά με την προσήκουσα χωροθέτηση επί πεζοδρομίων υπέργειων δικτύων υποδομής και εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας - ή από την ΕΠΑΕ - κατά την έγκριση των υποβαλλομένων μελετών και σχεδίων κατασκευής των έργων- των ήδη υφισταμένων κατασκευών ή εγκαταστάσεων (στύλων ΔEH, κολονών φωτισμού, KAΦAO, σηματοδοτών, πινακίδων σήμανσης, διαφημιστικών πινακίδων ή εγκαταστάσεων για την τοποθέτηση διαφημιστικών αφισών, στάσεων λεωφορείων, κουβουκλίων φρουρών ή υπευθύνων κίνησης λεωφορείων, κάδων απορριμμάτων, ζαρντινιέρων, γλαστρών, κ.λπ) η) ο καθορισμός, δια πράξεως του δημοτικού συμβουλίου, των προδιαγραφών που πρέπει να πληρούν οι πάγκοι των εφημεριδοπωλών, θ) ο καθορισμός μέτρων ασφαλούς διέλευσης των πεζών σε περίπτωση τομής ή εκσκαφής πεζοδρομίου για την εκτέλεση τεχνικών έργων [Προτείνεται η τροποποίηση στην ανωτέρω κατεύθυνση της εκδοθείσας από τη δημοτική αρχή κανονιστικής διατάξεως χορηγήσεως αδειών τομών], ι) η εφαρμογή του εδ. γ ́ του αρ. 2 της υπ’ αριθ. 52488/2002 αποφάσεως του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όχι επ’ ωφελεία της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
- Η παράλληλη εξέταση, κατά την εκτέλεση έργων ανάπλασης πεζοδρομίων, της προοπτικής συνδυασμένης ανανέωσης του αστικού εξοπλισμού τους (φωτισμός, φύτευση, διελεύσεις και εγκαταστάσεις δικτύων κοινής ωφελείας, σηματοδότες, σήμανση, τηλεφωνικοί θάλαμοι, στάσεις λεωφορείων και ταξί, διαφημιστικές πινακίδες, κ.λπ.) και η περιοδική αναθεώρηση εν γένει των στρατηγικών μέσων και μεθόδων διαχείρισης της αστικής πραγματικότητας στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης μιας ελκυστικότερης εικόνας της πόλης, ικανής να συνεισφέρει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην ενεργοποίηση της πραγματικής και ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στις καθημερινές δραστηριότητες που εκτυλίσσονται στον αστικό ιστό.
Πέραν των ανωτέρω προτάσεων που άπτονται της αρμοδιότητας της δημοτικής αρχής, η υιοθέτηση ορθολογικών και λειτουργικών κυκλοφοριακών-διαχειριστικών μέτρων και η επαναχάραξη της πολιτικής στάθμευσης θα συμβάλλει ουσιωδώς στη διαφύλαξη του κοινοχρήστου χαρακτήρα των πεζοδρομίων και στην αποτροπή επαναλήψεως στο μέλλον παρόμοιων μορφών κακοδιοίκησης η ευρύτερη αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου.
Ειδικότερα προτείνεται:
- Η καταρχάς ανάθεση της υποχρεώσεως επισκευής, συντήρησης και ανακατασκευής των πεζοδρομίων στη δημοτική αρχή, η οποία θα επιλαμβάνεται είτε αυτεπαγγέλτως – στο πλαίσιο τακτικών ελέγχων της κατάστασης πεζοδρομίων - είτε κατόπιν αναφορών-αιτήσεων πολιτών, σταθμίζοντας κάθε φορά την ιδιαιτερότητα και την επιτακτικότητα των ανακυπτουσών αναγκών.
- H εξειδίκευση στον Κτιριοδομικό Κανονισμό, για την περίπτωση εκτελέσεως, από ιδιώτες, έργων κατασκευής, επισκευής ή συντήρησης πεζοδρομίων, της διαδικασίας αδειοδότησης. Ειδικότερα, κρίνεται σκόπιμη η πρόβλεψη περί προσδιορισμού στη χορηγηθείσα, από τις δημοτικές ή κοινοτικές αρχές, άδεια, - πέραν των παροδίων ιδιοκτητών, για λογαριασμό των οποίων εκτελείται το έργο – και του χρόνου διεξαγωγής των εργασιών. Οι αρμόδιες υπηρεσίες των ιδίων αρχών θα υποχρεούνται δε μετά την παρέλευση της ανατρεπτικής προθεσμίας - η οποία θα ορίζεται ρητώς άμα τη λήξει του χρόνου ισχύος της αδείας - να καταγράφουν λεπτομερώς, στο πλαίσιο σχετικών εκθέσεων-μελετών, τις ουδόλως ή κακοτέχνως ή κατά διάφορο τρόπο εκτελεσθείσες εργασίες και να προβαίνουν στις ανάλογες εργασίες καταλογίζοντας τη σχετική δαπάνη σε βάρος των προσώπων που εκτελούν ή για λογαριασμό των οποίων εκτελείται το έργο.
Παράλληλα, κρίνεται σκόπιμο να ορίζονται στον Κτιριοδομικό Κανονισμό τα όργανα τα οποία θα προβαίνουν στην άσκηση επιτόπιου ελέγχου της ορθής εκτέλεσης του έργου όπως επίσης και οι διοικητικές κυρώσεις που θα επιβάλλονται σε βάρος των προσώπων τα οποία παρέλειψαν να εφαρμόσουν, κατά την εκτέλεση του έργου, τις νόμιμες προδιαγραφές ή παρέλειψαν να συμμορφωθούν εν γένει με τις νόμιμες υποδείξεις των υπηρεσιών.
- Η ενσωμάτωση στον Κτιριοδομικό Κανονισμό βασικών κανόνων χωροθέτησης του αστικού εξοπλισμού.[Έως ότου επέλθει η νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος κρίνεται σκόπιμη η έκδοση, από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., εγκυκλίου δια της οποίας θα απευθύνονται σχετικές οδηγίες στις αρμόδιες υπηρεσίες].
- Η αναθεώρηση της διατάξεως του άρθρου 24 του Κτιριοδομικού Κανονισμού και ειδικότερα η πρόβλεψη της κατανομής του κόστους κατασκευής ή ανακατασκευής ή συντήρησης πεζοδρομίων σε όλους τους κατοίκους ενός Δήμου –ενδεχομένως οι παρόδιοι ιδιοκτήτες μπορούν να επιβαρύνονται κατά ένα μεγαλύτερο ποσοστό δοθέντος ότι η πραγματοποίηση ανάλογων έργων προσπορίζει σε αυτούς ιδιαίτερο, άμεσο και διαρκές όφελος.
- Η κατάργηση του εδ. γ ́ της παρ. 6 του αρ. 3 του ν. 1080/1980 και της παρ. 12 της ιδίας διατάξεως και η θέσπιση ρητής υποχρεώσεως της δημοτικής ή κοινοτικής αρχής να εξετάζει, κατά την ανανέωση αδειών ανάπτυξης τραπεζοκαθισμάτων επί πεζοδρομίων ή πλατειών, την επέλευση τυχόν μεταβολών της καταστάσεως των τελευταίων που υπαγορεύουν την ανάγκη αναπροσαρμογής (μείωσης) του ποσοστού της χρησιμοποιούμενης, βάσει της προγενέστερης αδείας, επιφανείας κοινοχρήστου χώρου.
- Η τροποποίηση της διατάξεως της παρ. 5 του άρθρου 13 του από 24-9/20-10-1958 β.δ. στην κατεύθυνση της θεσμοθετήσεως ιδιαίτερα περιορισμένου ποσοστού κατάληψης (χρήσης) επιφάνειας πλατείας από τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος [Κρίνεται σκόπιμη, εν προκειμένω, η νομοθετική πρόβλεψη περί μη προσμετρήσεως κατά τον υπολογισμό του ανωτέρου ποσοστού της ήδη καταληφθείσης από κατασκευές ή της μη δυνάμενης να χρησιμοποιηθεί επιφάνειας κοινοχρήστου χώρου].
- Η ανάθεση στην εγκρίνουσα τη μελέτη κατασκευής έργων επί πεζοδρομίων και λοιπών κοινοχρήστων χώρων αρχή – ή σε έτερη διοικητική αρχή - της αρμοδιότητας ελέγχου εφαρμογής των όρων της εγκεκριμένης μελέτης.
- Η εξειδίκευση στη διάταξη του εδ. γ ́ του αρ. 2 της υπ’ αριθ. 52488/2002 αποφάσεως του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ των λόγων που επιτρέπουν - κατ’ εξαίρεση - τη μείωση του πλάτους της ελεύθερης ζώνης όδευσης των υφιστάμενων αστικών πεζοδρομίων.
- Η ενεργοποίηση της διατάξεως της παρ. 3 του αρ. 48 του ΚΟΚ δια της εκδόσεως ανάλογης κανονιστικής αποφάσεως.
- Η θεσμοθέτηση συγκεκριμένου ποσοστού των καταβαλλομένων από τους ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος τελών χρήσης κοινοχρήστου χώρου, ως ποσοστού συμμετοχής των στις δαπάνες συντήρησης ή ανακατασκευής των πεζοδρομίων, ένεκα της συστηματικής και σχεδόν μόνιμης χρήσης αυτών για την εξυπηρέτηση της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας.
- Η σύσταση συντονιστικού οργάνου των αρμοδίων υπηρεσιών με έργο τη συστηματική αξιολόγηση των εφαρμοζόμενων λύσεων, την επεξεργασία βελτιωτικών/διαρθρωτικών προτάσεων και την επικαιροποίηση του χωροταξικού- συγκοινωνιακού σχεδιασμού. [Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι όσον αφορά την κατασκευή υπόγειων σταθμών αυτοκινήτων επιλαμβάνεται το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Περαιτέρω, η αστυνόμευση της παράνομης στάθμευσης ανήκει εν μέρει στην Τροχαία και εν μέρει στη Δημοτική Αστυνομία, ενώ για τα έσοδα και την κατανομή τους αποφαίνονται τα υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών].
- Ο συστηματικός έλεγχος της παράνομης στάθμευσης και της τήρησης του ωραρίου τροφοδοσίας των καταστημάτων, τόσο από τη Δημοτική Αστυνομία, όσο και από την οικεία Δ/νση Τροχαίας.
- Η λήψη πρόσφορων μέτρων για την απρόσκοπτη ροή της κυκλοφορίας σε περιπτώσεις έκτακτων γεγονότων.
- Η αναζήτηση χώρων προς διαμόρφωση ή κατασκευή δημόσιων/δημοτικών σταθμών αυτοκινήτων όπως και η χωροθέτηση/εξασφάλιση στις παρυφές ή στην περίμετρο πεζοδρομημένων περιοχών θέσεων στάθμευσης ισάριθμων με αυτές που απόλλυνται λόγω της πεζοδρόμησης.
- Η ενημέρωση και η ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος των δημοτών (ευαισθητοποίηση) και των οργάνων της δημοτικής αστυνομίας για τα προβλήματα που δημιουργούνται σε βάρος των πεζών και ιδίως των ατόμων με αναπηρίες, εξαιτίας της παράνομης στάθμευσης οχημάτων και της αυθαίρετης κατάληψης πεζοδρομίων.
(Στοιχεία: ΠΟΡΙΣΜΑ(ΝΟΜΟΣ 3094/2003 “Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις”, άρθρο 4, παράγραφος 6) (Υπόθεση 984/11.02.1999)
ΘΕΜΑ: Η ΠΑΡΑΚΩΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ
ΒΟΗΘΟΣ ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: Χρύσα Χατζή Ειδικοί Επιστήμονες: Νίκος Βίττης, Κων/νος Σγάγιας ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006)
Προσαρμογή/Διασκευή: Κωνσταντίνος Πέγκος
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου